Tá an leathanach Bailte beartaithe do údaráis áitiúla agus do chleachtóirí atá ag obair le timpeallachtaí uirbeacha stairiúla, ag soláthar treorach maidir le carachtar ailtireachta agus suntasacht chultúrtha a aithint agus aghaidh a thabhairt ar dhúshláin chomhaimseartha amhail tréigin agus folúntas. Tá sé mar aidhm aige feasacht a mhúscailt maidir le cosaint fabraic foirgneamh stairiúil agus oidhreacht seandálaíochta, go háirithe laistigh de Limistéir Chaomhnaithe Ailtireachta ainmnithe agus Criosanna Acmhainneachta Seandálaíochta.
Trí chur chuige athghiniúna atá faoi stiúir na hoidhreachta a chur chun cinn ó pheirspictíocht na hÉireann agus an AE araon, tacaíonn an leathanach seo le gníomhaíocht ar son an athraithe aeráide, ag béimniú thábhacht na cothabhála, na hathléimneachta, na gcleachtas caomhnaithe ardchaighdeáin, agus na n-idirghabhálacha atá faoi stiúir an dearaidh. Cuireann na straitéisí seo le cruthú timpeallachtaí maireachtála tarraingteacha, bríomhara i mbailte agus i gcathracha na hÉireann.
Tá ról ríthábhachtach ag Measúnú ar Charachtar Tírdhreacha, Limistéir Chaomhnaithe Ailtireachta, mar aon le Criosanna Ainmniúcháin Seandálaíochta, maidir le próifíl a bhunú d’athghiniúint uirbeach i lárionaid stairiúla. Spreagann na huirlisí pleanála seo machnamh cúramach agus feabhsú ar charachtar ailtireachta agus seandálaíochta agus ag an am céanna tacú le hathúsáid oiriúnaitheach agus bainistíocht inbhuanaithe athraithe. Cuireann oidhreacht shaibhir ailtireachta na hÉireann deiseanna ollmhóra ar fáil maidir le háiteanna a chruthú, tithíocht uirbeach éagsúil, comhtháthú sóisialta, agus athcheangal leis an dúlra, áit a bhfeidhmíonn struchtúir stairiúla mar bhunús do chur chuige nuálacha agus inbhuanaithe.
Is áiteanna stairiúla iad go leor lár cathracha, bailte agus sráidbhailte in Éirinn a bhfuil féiniúlachtaí ar leith acu. Fágann a gcaomhnú agus a léirmhíniú go bhfuil siad uathúil agus tarraingteach do chónaitheoirí agus do chuairteoirí araon. Éilíonn cothabháil na n-áiteanna seo cur chuige ilghnéitheach, lena n-áirítear líonadh isteach tithíochta, cothabháil, caomhnú agus athúsáid foirgneamh atá ann cheana féin, feabhsú spásanna poiblí, agus soláthar áiseanna pobail. Tugann beartas rialtais Lár na Cathrach ar dtús aghaidh ar na gnéithe tábhachtacha seo d’athghiniúint bailte, ag dul i ngleic le folúntas, ag troid i gcoinne tréigin, agus ag athbheochan lár na mbailte.
Soláthraíonn an tAcht um Ghníomhú ar son na hAeráide agus um Fhorbairt Ísealcharbóin (Leasú) 2021 treochlár d’aistriú na hÉireann chuig geilleagar atá athléimneach ó thaobh na haeráide de, saibhir ó thaobh bithéagsúlachta de, agus neodrach ó thaobh na haeráide de, ag teacht le fís Chomhaontú Glas an AE maidir le mór-roinn neodrach ó thaobh carbóin de faoi 2050. Sa chomhthéacs seo, tá deisiú agus athchuspóiriú foirgneamh stairiúil atá ann cheana féin ag éirí níos tábhachtaí. Tá fuinneamh suntasach óna dtógáil bhunaidh sna struchtúir seo, agus gintear astaíochtaí gás ceaptha teasa a thógann blianta fada le fritháireamh trí scartáil agus athsholáthar.
I ndomhan ina bhfuil acmhainní teoranta, tugann cur chuige nuálacha — atá bunaithe ar thaighde agus a fhaigheann tacaíocht ó thionscnaimh ar nós Bauhaus Eorpach Nua an AE — cumhacht do phobail athghiniúint atá faoi stiúir na hoidhreachta a ghlacadh. Tá ról bunúsach ag oiriúnú cúramach agus athúsáid sócmhainní oidhreachta cultúrtha i bhforbairt inbhuanaithe uirbeach.
Braitheann tionscadal rathúil i gcomhthéacs uirbeach stairiúil ar fhoireann ildisciplíneach speisialtóirí, agus gach duine acu ag tabhairt a saineolais lena chinntiú go nglactar cur chuige íogair agus eolasach. Ba cheart go mbeadh ailtire caomhnaithe creidiúnaithe nó ailtire a bhfuil taithí aige ar shuíomhanna stairiúla, seandálaí nó staraí ailtireachta, agus innealtóir caomhnaithe creidiúnaithe san áireamh san fhoireann dearaidh. Le chéile, soláthraíonn siad an t-eolas riachtanach chun cothromaíocht a bhaint amach idir caomhnú agus forbairt inbhuanaithe.
Anailís
Bunaithe ar Chur Chuige Tírdhreacha Stairiúla Uirbeacha UNESCO, comhtháthaíonn céim anailíse tionscadail chaomhnaithe agus athghiniúna uirbí pleanáil agus dearadh inbhuanaithe, ag cur san áireamh gnéithe den timpeallacht thógtha agus den oidhreacht chultúrtha araon.
Anailís Stairiúil
Is céim ríthábhachtach í tuiscint a fháil ar stair agus ar éabhlóid ailtireachta an bhaile. Áirítear leis seo athbhreithniú domhain ar thaifid stairiúla agus ailtireachta, staidéir chartagrafaíochta, foinsí íocónagrafaíochta, agus fionnachtana seandálaíochta. Cuidíonn na hanailísí seo le pictiúr cuimsitheach a thógáil ar an gcaoi ar fhorbair an baile le himeacht ama agus ar na heilimintí a bhfuil tábhacht chultúrtha agus stairiúil leo.
Suirbhé
Tá suirbhé críochnúil ar mhoirfeolaíocht reatha an bhaile riachtanach chun a riocht fisiceach agus ábhartha a mheas. Áirítear leis seo suirbhéanna geoiméadracha agus grianghrafadóireachta ar shráideanna, spásanna oscailte, agus eilimintí atá fós ann den réimse poiblí. Ina theannta sin, sainaithníonn suirbhéanna ábhartha ábhair thógála thábhachtacha, agus déanann suirbhéanna caomhnaithe measúnú ar riocht an réimse phoiblí agus ar fhoirgnimh shuntasacha.
Measúnú ar Nádúr an Tírdhreacha
Chun tuiscint iomlán a fháil ar an tírdhreach uirbeach stairiúil, ní mór fachtóirí éagsúla a chur san áireamh sa mheasúnú:
- Bunús agus suntasacht foirgneamh agus stíleanna ailtireachta ina gcomhthéacs náisiúnta agus idirnáisiúnta
- Éabhlóid agus tábhacht leagan amach bóithre agus sráideanna
- Ról spásanna oscailte, amhail gairdíní, glasraí, gnéithe uisce, agus radharcanna
- Cineálachas foirgneamh agus bloic uirbeacha, mar aon lena n-ábharthacht stairiúil
- Aithint sócmhainní cultúrtha tábhachtacha a chuireann le hoidhreacht an bhaile
Ráiteas maidir le Tábhacht Chultúrtha
Agus na léargais bailithe, is é an chéad chéim eile ná sainmhíniú a thabhairt ar cad is oidhreacht thógtha sa bhaile ann. Arís, ag leanúint Chur Chuige Tírdhreacha Uirbeacha Stairiúla UNESCO, is é an aidhm inbhuanaitheacht chultúrtha agus chomhshaoil a chomhtháthú sa phleanáil agus sa dearadh.
Luachanna Oidhreachta Tógtha
Sainaithnítear príomhghnéithe de thábhacht ailtireachta agus chultúrtha, lena n-áirítear suíomhanna agus limistéir oidhreachta sonracha, caidrimh idir sainchomharthaí amhairc, agus tréithe agus teorainneacha uathúla fabraic stairiúil an bhaile. Déantar anailís freisin ar chaidrimh chomh-infheictheachta agus ar chóin radhairc lena chinntiú go dtugann idirghabhálacha nua urraim agus feabhsú do ghnéithe oidhreachta atá ann cheana féin.
Forbairt Plean
Díríonn an chéim dheireanach den phróiseas ar an gcaoi le sócmhainní oidhreachta aitheanta a chosaint agus a fheabhsú agus dearadh ardchaighdeáin agus timpeallacht uirbeach ináitrithe a chothú ag an am céanna. Ag an gcéim seo, ba cheart go mbeadh na prionsabail threoracha ailínithe le beartas náisiúnta agus idirnáisiúnta maidir le caomhnú agus cáilíocht dearaidh, go háirithe prionsabail Thírdhreach Stairiúil Uirbeach UNESCO, an Beartas Náisiúnta maidir le hAiltireacht agus luachanna an Bauhaus Nua Eorpach, ag cinntiú go bhfuil inbhuanaitheacht, aeistéitic agus cuimsiú i gcroílár an tionscadail.
Rannpháirtíocht Pobail
Tá próiseas pleanála cuimsitheach riachtanach, lena n-áirítear ceardlanna agus comhairliúcháin leis an bpobal áitiúil chun a chinntiú go gcloistear a nglórtha. Ba cheart feabhsuithe inrochtaineachta a chomhtháthú sa réimse poiblí, agus ba cheart cleachtais rannpháirteacha, trasdisciplíneacha—amhail iad siúd a chuirtear chun cinn trí thionscnaimh ar nós THRIVE agus Built4People—a úsáid chun rannpháirtíocht leathan geallsealbhóirí a chothú.
Straitéis Tionscadail do Fhoirgnimh agus don Réimse Poiblí
Go ginearálta, faoi réir an phróisis dhomhain atá leagtha amach thuas, ní mór d’aon fhorbairt carachtar stairiúil an bhaile a urramú agus cloí le prionsabail chaomhnaithe ag an am céanna. Seo roinnt samplaí de phríomhphrionsabail ar cheart tús áite a thabhairt dóibh sa straitéis:
- Íosmhéid idirghabhála, ag cinntiú go bhfuil athruithe caolchúiseach agus riachtanach
- Coinneáil agus athchóiriú fabraic bhunaidh an réimse phoiblí, ag baint úsáide as modhanna agus ábhair thógála traidisiúnta
- Dearadh íogair, ag tabhairt tosaíochta d’idirghabhálacha dea-bhreithnithe a choinníonn carachtar stairiúil
- Seachaint eilimintí nua-aimseartha ionracha, agus rogha a dhéanamh ina ionad sin do throscán sráide agus comharthaíocht a chomhchuibheasaíonn leis an aeistéitic atá ann cheana féin
- Úsáid ábhar traidisiúnta agus nádúrtha, teicnící agus scileanna tógála, ag cinntiú comhoiriúnachta le barántúlacht an tsuímh stairiúil
- Spreagadh gluaiseachta agus nascachta coisithe, lena n-áirítear bearta maolaithe tráchta amhail cosáin chloiche cobblestone
- Bonneagar nua-aimseartha a cheilt, an tírdhreach sráide stairiúil a chaomhnú trí fhóntais a chomhtháthú go discréideach
- Idirghabhálacha atá neamhdhíobhálach don chomhshaol, amhail soilsiú faoi thiomáint na gréine agus bailiú uisce báistí, chun inbhuanaitheacht a fheabhsú agus oidhreacht á meas ag an am céanna